අපි දේදුනු සහ මිරිඟු දකිමු. නමුත් ඒවා නොපවතී! භෞතික විද්යාව ඔප්පු කර ඇති පමණින් ගුරුත්වාකර්ෂණ බලය අපි නොදකිමු. නමුත් එය පවතින බව අපි විශ්වාස කරමු.
උත්තරීතර අල්ලාහ් මෙසේ පවසයි:
"සියළු දෘෂ්ඨීන් ඔහුව ග්රහණය නොකරයි. නමුත් ඔහු සියලු දෘෂ්ඨීන් ග්රහණය කරයි. තවද ඔහු සියුම් ඥානීය; සර්ව ප්රඥාවන්තය." (අල්-අන්ආම්: 103) (22) (අල්-අන්ආම්: 103)
උදාහරණයක් ලෙස, ආසන්න වශයෙන් පමණක් ගත් කල, පුද්ගලයෙකුට "අදහසක්" වැනි භෞතික නොවන දෙයක් ගැන එහි බර ග්රෑම් වලින්, එහි දිග සෙන්ටිමීටර වලින්, එහි රසායනික සංයුතිය, වර්ණය, පීඩනය, හැඩය සහ රූපය විස්තර කළ නොහැක.
සංජානනය වර්ග හතරකට බෙදා ඇත:
ඉන්ද්රීය සංජානනය: නිදසුනක් වශයෙන්, පෙනීමේ හැඟීමෙන් ඔබ යම් දෙයක් දකින්නාක් මෙනි.
පරිකල්පනීය සංජානනය: නිදසුනක් වශයෙන්, ඔබේ මතකය සහ අතීත අත්දැකීම් සමඟ සංවේදී රූපයක් සංසන්දනය කිරීම.
මිථ්යා සංජානනය: අන් අයගේ හැඟීම් දැනීම, උදාහරණයක් ලෙස ඔබේ පුතා දුකෙන් සිටින බව ඔබට හැඟෙනවාක් මෙනි.
මේ ආකාර තුනෙහිම මිනිසුන් සහ සතුන් හවුල් වෙති.
මානසික / බුද්ධිමය සංජානනය: එය මිනිසාට පමණක් අනන්ය වූ සංජානනයයි.
අදේවවාදීන්ට අවශ්ය වන්නේ මිනිසා සතුන්ට සමාන කිරීම සඳහා මෙම සංජානනය අහෝසි කිරීමට ය. එමෙන්ම මානසික සංජානනය යනු ප්රබලම සංජානනයයි, මන්ද මනස / බුද්ධිය හැඟුමන් නිවැරදි කරයි. උදාහරණයක් ලෙස, අප පෙර උදාහරණයේ සඳහන් කළ පරිදි, යමෙක් තම දෑසින් මිරිඟුවක් දුටු විට, මනස, බුද්ධිය ක්රියාකාරී වී මෙය ජලය නොවන මිරිඟුවක් පමණක් බව තම මිතුරාට පවසන අවස්ථාව ගත හැක. එහි දර්ශණය මතු වූයේ වැලි මත ආලෝකය පරාවර්තනය වීමෙන් පමණක් මිස එහි පැවැත්මට පදනමක් නැත. මෙහිදී හැඟීම ඔහු මුළා කර ඇති අතර බුද්ධිමය මනස එය මෙහෙයවා ඇත. අදේවවාදීන් තාර්කික සාක්ෂි ප්රතික්ෂේප කර, භෞතික සාක්ෂි ඉල්ලා සිටිති. ඔවුන් මෙම යෙදුම “විද්යාත්මක සාක්ෂි” යන යෙදුමෙන් නිරූපණය කරති. එසේනම් බුද්ධිමය සහ තාර්කික සාක්ෂි විද්යාත්මක නොවේද? එය ඇත්ත වශයෙන්ම විද්යාත්මක සාක්ෂි මිස ද්රව්යමය සාක්ෂි නොවේ. පියවි ඇසට නොපෙනෙන කුඩා ක්ෂුද්ර ජීවීන්ගේ පැවැත්ම හා ඒවායෙහි ප්රතික්රියාව පිළිබඳ අදහස මීට වසර පන්සියයකට පෙර පෘථිවියේ ජීවත් වූ පුද්ගලයෙකුට ඉදිරිපත් කරන්නේ කෙසේදැයි ඔබට සිතාගත හැකිය.[23] https://www.youtube.com/watch?v=P3InWgcv18A ෆාළිල් සුලෙයිමාන්.
මනසට මැවුම්කරුගේ පැවැත්ම අවබෝධ කර ගැනීමට සහ ඔහුගේ සමහර ගුණාංග තේරුම් ගැනීමට හැකි වුවද, එයට සීමාවන් ඇත. ඇතැම් කරුණු ප්රඥාවෙන් ප්රත්යක්ෂ කළ හැකි අතර අනෙක් ඒවා එසේ අවබෝධ කර ගත නොහැක. නිදසුනක් වශයෙන්, අයින්ස්ටයින් වැනි භෞතික විද්යාඥයෙකුගේ මනසෙහි ඇති ප්රඥාව කිසිවෙකුට වටහා ගත නොහැකිය.
"ඉහළම උපමාදර්ශය ඇත්තේ අල්ලාහ් සතුවය. අල්ලාහ් පිළිබඳ සම්පූර්ණයෙන් අවබෝධ කර ගැනීමට හැකි වේ යන සිතුවිල්ල ඔහු පිළිබඳ පවතින නොදැනුවත්කමේ සාරයයි. මෝටර් රථය ඔබව මුහුදු වෙරළට ගෙන යා හැකි නමුත් එහි සොයා යාමට ඔබට හැකියාවක් නැත. උදාහරණයක් ලෙස මුහුදු ජලය ලීටර් කීයකට සමානදැයි මම ඔබෙන් ඇසුවොත්, ඔබ ඕනෑම අංකයකින් පිළිතුරු දුන්නේ නම්, ඔබ නූගත් ය, ඔබ නොදන්නා බව පිළිතුරු දුන්නේ නම්, ඔබ උගත් ය. දෙවියන් වහන්සේව දැන ගැනීමට ඇති එකම මාර්ගය විශ්වයේ සාක්ෂි සහ ඔහුගේ කුර්ආනීය වාක්යයන් පමණි." (24) අෂ්-ෂෙයික් මුහම්මද් රාතිබ් අන්-නාබුල්සිගේ ප්රකාශයෙන් උපුටා ගන්නා ලද්දකි.
ඉස්ලාම් දහම තුළ දැනුමේ මූලාශ්ර නම්: අල්-කුර්ආනය, සුන්නාහ්, ඉජ්මා හෙවත් සම්මුතිය, අල්-කුර්ආනය සහ සුන්නාහ් අනුගමනය කරන මානසික බුද්ධිය සහ දිව්ය වාක්යන් සමග නොගැටෙන පරිදි නිවැරදි බුද්ධියකින් පෙන්නුම් කරන දෑය. තවද විශ්වීය සාධක හා දිව්ය හෙළිදරව්වන්හි සත්යයන් පිළිබඳ සාක්ෂි දරන සහ ඊට පටහැනි නොවන ඉන්ද්රියමය කරුණු මෙහෙයවනු අයුරින් අල්ලාහ් මානසික බුද්ධිය නිමවා ඇත.
උත්තරීතර අල්ලාහ් මෙසේ පවසයි:
"අල්ලාහ් මැවීම් ප්රථමෝත්පාදනය කර පසු ව ඔහු එය නැවත ගෙන එන්නේ කෙසේ දැයි ඔවුහු නොදුටුවෝ ද? නියත වශයෙන්ම එය අල්ලාහ් වෙත පහසු කාර්යයකි." (19) "මහපොළොවේ නුඹලා ගමන් කොට ඔහු මැවීම් ප්රථමෝත්පාදනය කළේ කෙසේ දැයි අධීක්ෂණයෙන් බලනු. පසු ව අල්ලාහ් වෙනත් නිර්මාණයක් නිර්මාණය කරයි. නියත වශයෙන්ම අල්ලාහ් සියලු දෑ කෙරෙහි ශක්තිය ඇත්තාය යැයි (නබිවරය!) නුඹ පවසනු." (අල් අන්කබූත් 19,20) (25) (අල් අන්කබූත් 19,20)
"එවිට (අල්ලාහ්) ඔහුට දන්වා සිටි දෑ ඔහුගේ ගැත්තාට ඔහු (ජිබ්රීල්) දන්වා සිටියේය." (අන්-නජ්ම්: 10) (26) (අන්-නජ්ම්: 10)
විද්යාවේ ඇති සුන්දරම දෙය නම් එයට සීමා මායිම් නොමැති වීමත්, විද්යාවන් ගැන සොයා බලන සෑම විටකම වෙනත් විද්යාවන් අප සොයා ගැනීමත්, සියලු විද්යාවන් දැන ගැනීමට නොහැකි වීමත් ය. බුද්ධිමත්ම පුද්ගලයා සෑම දෙයක්ම තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කරන තැනැත්තා වන අතර මෝඩම පුද්ගලයා තමා සියල්ල තේරුම් ගත් බව සිතන තැනැත්තාය.
උත්තරීතර අල්ලාහ් මෙසේ පවසයි:
"මාගේ පරමාධිපතිගේ වදන් (ලිවීමට) තීන්ත බවට මුහුද පත් වුව ද මාගේ පරමාධිපතිගේ වදන් (ලියා) නිමා වීමට පෙර මුහුද සිඳී යනු ඇත. එවන් (මුහුද) හා සමාන දෙයක් අපි අමතර ව ගෙන ආව ද (එය ද ප්රමාණවත් නොවනු ඇත.) යැයි (නබිවරය) නුඹ පවසනු." (අල්-කහ්ෆ්: 109) (27) (අල්-කහ්ෆ්: 109)